Bart van der Leck

Aan het eind van de negentiende eeuw ontstaat een groep kunstenaars die zich in hun werk sterk uitspreken voor het socialisme. Deze sociaal geëngageerde kunstenaars identificeren zich met de gewone arbeider en willen met hun kunst wijzen op de misstanden in de maatschappij. Ook Bart van der Leck (1876-1958), zelf opgegroeid in een eenvoudig arbeidersmilieu, sluit zich aan bij de socialistische idealen en probeert door middel van zijn kunst bij te dragen aan de komst van een heilstaat. Door zich niet alleen met schilderkunst bezig te houden, maar ook met technieken en materialen als gebrandschilderd glas, interieurtextiel, keramiek en typografie, probeert hij met zijn kunst de volledige samenleving te bereiken in plaats van slechts een kleine elite. In de ogen van Van der Leck is de arbeider de ideale mens. De industrialisatie heeft de mens blijvend veranderd. Fabrieksarbeiders doen allemaal ongeveer hetzelfde werk, wonen in eenzelfde soort huis en leiden eenzelfde soort leven. Zij stellen volgens Van der Leck onderlinge solidariteit en eenheid boven eigenbelang en individualiteit. Om deze verwantschap te benadrukken ontdoet hij in zijn kunst alle personen van individuele gelaatstrekken en beeldt hij hen bij voorkeur af in gelijksoortige houding en kleding. Later voert hij de abstrahering nog verder door. Van de mens blijft uiteindelijk niet veel meer over dan enkele vlakken in primaire kleuren. Ook door middel van geschriften probeert Van der Leck zijn idealen uit te dragen. Hij werkt onder meer samen met Theo van Doesburg en Piet Mondriaan aan de oprichting van het tijdschrift De Stijl. Dit blad moet een spreekbuis worden van de vaderlandse en internationale avant-garde en het streven naar een totaalkunst bevorderen. Hij schrijft echter slechts twee artikelen -over de verwantschap tussen de verschillende kunsten in de samenleving- en beëindigt al binnen een half jaar zijn medewerking wegens wrijvingen in de organisatie. Door zijn sociale betrokkenheid blijft Van der Leck tijdens zijn hele carrière het dagelijkse leven van het proletariaat als onderwerp voor zijn kunstwerken gebruiken.