Jan Dirk van der Burg – Fotograaf des Vaderlands
Jan Dirk van der Burg is sinds 2018 de trotse houder van de titel ‘Fotograaf des Vaderlands’. Wat doet een fotograaf met zo’n bijzondere titel?
Misschien zou je het zo kunnen zeggen: Jan Dirk fotografeert niet zozeer onze samenleving, maar hoe wij onze omgeving gebruiken en hoe wij ons daarin bewegen, maar vooral wat wij zelf belangrijk vinden. In zijn meest recente boek, dat hij samen met columnist Marcel van Roosmalen maakte, belicht hij bijvoorbeeld de cursussen, de workshops en bijeenkomsten die zo gangbaar waren totdat corona ons land stillegde. Denk aan een postzegelbeurs, workshops om ambtenaren creatiever te maken of een lokale inspraakavond over een nieuwe weg.
Kapsels van wethouders
Enkele andere onderwerpen van Jan Dirk zijn de kapsels van wethouders in middelgrote gemeenten (hij verzamelde deze foto’s van internet), tweets op Twitter van fervente twitteraars die hij bundelde in kloeke papieren boeken, of een fotoreeks van lokale bedrijven die hun eigen reclamecampagne op hun transportbus plaatsten. Ook fotografeerde hij de laatste dagen van een seksbioscoop, de ‘Venus Sex Cinema’.
Origineel en authentiek
Voor Jan Dirk van der Burg was de museumcollectie aanleiding om in een fysieke expositie begrippen als ‘originaliteit’ en ‘authenticiteit’ te toetsen aan de kunstwerken. Van der Burg vraagt zich bijvoorbeeld af: “Kan je pas van een kunstwerk houden als je het een plek kan geven in je eigen geheugen?”. In een gedachte-experiment heeft hij uitgewerkt hoe de kracht van de herinnering en de associatie werkt. Dit deed hij door op ieder gekozen kunstwerk te reageren met een visueel bijschrift uit zijn eigen oeuvre.
Kunst die fascineert
Voor Museum Helmond stelde hij een tentoonstelling met circa 35 kunstwerken samen. Uit de collectie koos hij werken die hem fascineerden of die hem raakten. Hij zocht er foto’s bij uit zijn eigen rijke foto archief. Foto’s die je als commentaar of als voetnoot bij het werk kan zien. Geheel volgens Jan Dirks methodiek plaatste hij zijn eigen foto’s tamelijk bescheiden bij de kunstwerken: de foto’s zijn gemiddeld van A4-formaat en ze zijn als sticker uitgevoerd. Deze subtiele visuele bijschriften van Jan Dirk zetten ons aan het denken.
“Een goed idee is zelden eenzaam. Vaak wordt gezocht naar de Heilige Graal in de kunst. Iets wat nog niet eerder is bedacht of gemaakt. Maar heel veel kunst is gebaseerd op kunst die al eerder is gemaakt. Anders gezegd: als kunstenaar sta je in wezen op de schouders van een ander. In welke mate moet een kunstenaar origineel zijn?”, aldus Jan Dirk.
Jan Dirk werkt onder andere voor NRC Handelsblad, de Correspondent en de Volkskrant in de rubriek #heerlijk genieten. Hij rijdt bewust rond in een Fiat Panda, en noemt zich derhalve een Pandist.
We stelden hem rond de inrichting van zijn expositie enkele vragen:
Jan Dirk, je noemt je eigen fotografie soms ‘gewone foto’s’. Waarom zo bescheiden?
Haha, dat was gewoon een grapje op Instagram hoor! Ik gebruik wel graag de herkenbaarheid van het dagelijks leven in mijn fotografie, dat bedoel ik er een beetje mee.
Welke fotoreeks uit je grote oeuvre heeft je de meeste voldoening gegeven?
Dat wisselt enorm, vaak als ik een nieuwe serie af heb, vind ik het even helemaal niks meer en dan later denk ik pas: ‘Mwah, toch zo gek nog niet’. Op het moment ben ik bezig aan Nederlandse typologieën voor een boek in het najaar. Dat geeft mij momenteel de grootste voldoening.
Wat hoop je dat deze expositie bij de bezoeker teweeg brengt?
Het lijkt mij mooi als de kijker zich realiseert dat de wereld van de kunsten niet een andere segment in het bestaan is, maar ook gewoon het leven is dat wij om ons heen zien. Dat inspiratie overal voor het opscheppen ligt en dat het mooi is om even stil te staan bij de bijzonderheid van het alledaagse.
Hoop je ooit een overzichtstentoonstelling van je eigen werk ergens te krijgen?
Ja hoor! Maar ik kijk voorlopig liever vooruit dan terug. Ik vind overzichtstentoonstellingen vaak een beetje saai, omdat de kunstenaar van alle projecten een beetje exposeert, als een catalogus uit zijn leven. Liever zou ik nog een tentoonstelling maken over één overweldigend onderwerp.
